طهارت از حدثموضوع این مقاله در مورد طهارت از حدث است که خودش از بابهای مهم و مفصل فقهی است که از احکام آن به تفصیل در این باب سخن گفته‌اند. ۱ - اقسام طهارت از حدثطهارت از حدث دو قسم است: طهارت با آب که به گونه وضو یا غسل انجام می‌شود. اولی را که برطرف کننده حدث اصغر است طهارت صغری و دومی را که برطرف کننده حدث اکبر است طهارت کبری می‌نامند، و طهارت با خاک که به گونه تیمّم صورت می‌گیرد و بدل از طهارت صغری و کبری است. از این سه نوع طهارت به «طهارات ثلاث» یاد می‌شود. طهارت با آب اصل است و عدول از آن به طهارت با خاک تنها در موارد استثنایی و ضرورت است. به اعتقاد امام خمینی نمازگزار با انجام وضو و غسل در واقع تطهیر قلب و باطن خود را از ناپاکی‌های معنوی در محضر خداوند به نمایش می‌گذارد. همچنان که آب سبب حیات در عالم طبیعت است برای نمازگزار طهور است و سبب حیات باطنی، قلبی و سرّی او می‌شود. تفکر در صفا و زلال بودن آب نیز سبب صدق و صفای نمازگزار در معامله با خداوند می‌شود. امام خمینی برای طهارت اقسام و درجاتی قائل است از جمله: ۱- طهارت اهل ایمان که تطهیر ظاهر از گناهان و رهاکردن شهوت‌ها و غضب است. ۲- طهارت اهل باطن که تنزیه از آلودگی‌های معنوی و اخلاق ذمیمه است. ۳- طهارت اصحاب حقیقت که تنزیه از وسوسه‌های شیطانی و افکار باطل است. ۴- طهارت ارباب قلوب که تطهیر از تلوین، تغییر در احوال و مقامات و محجوب شدن به علوم رسمی است. ۵- طهارت اصحاب سرّ که تنزیه از محجوب شدن از مشاهدات. ۶- طهارت اصحاب محبت و مجذوبان که تنزیه از توجه به غیر حق‌تعالی و تطهیر از حجاب‌های خلقی. ۷- طهارت اصحاب ولایت که تطهیر از رویت مقامات و تنزیه از اغراض و تنزیه از تجلیات اسمائی و صفاتی. ۸- طهارت اصحاب بقای پس از فنا که طهارت از تلوین پس از تمکین و طهارت از غلبه بعضی تجلیات است. اما اولیای الهی و اهل‌بیت (علیهم‌السّلام) همه این طهارت‌ها در آنان جمع است؛ چنان‌که آیه تطهیر به آن شهادت می‌دهد. [۶]
خمینی، روح‌الله، دانشنامه امام خمینی، ج۱، ص۳۲۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰.
۲ - حکم تکلیفی طهارتطهارت یا واجب است و یا مستحب. ۲.۱ - طهارت واجبطهارت از حدث (با وضو، غسل یا تیمّم) برای به جا آوردن اعمال زیر واجب است: نماز واجب جز نماز میّت. طواف واجب مسّ نوشته‌های قرآن. مسّ نامهای خداوند تعالی، پیامبر اعظم صلّی اللّه علیه و آله و به قول مشهور، اهل بیت علیهم السّلام. روزه، بنابر قول مشهور. قرائت سوره های عزائم مکث در مسجد و به قول گروهی، مشاهد مشرّفه. دخول در مسجد الحرام و مسجد النّبی صلّی اللّه علیه و آله، حتی بدون مکث و در حدّ عبور. در چهار مورد نخست، طهارت از حدث اصغر و اکبر، هر دو واجب است؛ لیکن در چهار مورد آخر تنها طهارت از حدث اکبر واجب است. طهارت گاهی به سبب نذر و مانند آن نیز واجب می‌شود. ۲.۲ - طهارت مستحبطهارت در موارد زیادی مستحب است، مانند وضو برای نماز و طواف مستحب؛ طلب حاجت از خداوند تعالی؛ همراه داشتن قرآن کریم؛ به جا آوردن مناسک حج، جز طواف و نماز؛ نماز میّت؛ زیارت اهل قبور؛ تلاوت قرآن؛ داخل شدن در مسجد؛ خوابیدن؛ برای عروس و داماد در شب زفاف؛ هنگام بازگشت از سفر و داخل کردن میّت در قبر. البته در نماز مستحب، طهارت شرط صحّت آن نیز می‌باشدو مانند غسل در روز جمعه؛ شبهای فرد ماه رمضان؛ شب عید فطر و روز مبعث. [۲۱]
سداد العباد، ص۱۹.
۳ - اسباب تطهیرسبب وجوب یا استحباب طهارت پیدایی حدث است؛ اعم از حدث اصغر و اکبر. حدث اصغر که موجب وضو می‌شود عبارت است از خروج ادرار، مدفوع و باد معده؛ خواب؛ زایل شدن عقل و برخی اقسام استحاضه. حدث اکبر که موجب غسل می‌گردد عبارت است از جنابت ؛ حیض؛ نفاس؛ استحاضه و مسّ میّت پس از سرد شدن و پیش از غسل دادن. چنان که مرگ نیز موجب غسل میّت می‌شود. [۲۲]
سداد العباد، ص۲۰ - ۲۱.
۴ - وسیله طهارتطهارت به وسیله آب و با فقدان یا عدم امکان استفاده از آن به وسیله خاک حاصل می‌شود. آب به کار رفته در طهارت باید مطلق، مباح و پاک باشد. بنابر این، طهارت با آب مضاف، غصبی و نجس صحیح نخواهد بود. چنان که خاک استفاده شده در تیمّم باید مباح و پاک باشد. ۵ - چگونگی طهارت با آبطهارت با آب به دو گونه حاصل می‌شود: وضو و غسل. وضو به چهار موضع از بدن محدود می‌شود: سر و صورت و دست و پا؛ لیکن غسل همه بدن را دربر می‌گیرد. طهارت با خاک تنها به گونه تیمّم حاصل می‌شود که به دو عضو بدن اختصاص می‌یابد: صورت و دست. ۶ - پانویس۷ - منبع• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، ج۵، ص۲۳۵، برگرفته از مقاله «طهارت». • دانشنامه امام خمینی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰ شمسی. |